بررسی اثرات توسعه شهری و صنعتی بر روند بیابان‏زایی محدوده شهر لار، استان فارس

بیابان‏زایی به کاهش استعداد زیست‏توده و تخریب منابع محیطی و اکوسیستم‏ها اطلاق می‏شود که عوارض منطقه‏ای و فرامنطقه‏ای آن سطوح و جنبه‏های مختلف زندگی انسان را متاثر می‏سازد. در بسیاری از مناطق بیابان‏زایی به واسطه رشد سریع شهرنشینی و افزایش جمعیت، تغییرات شدید کاربری‏ها و کاهش بیوماس به شدت افزایش یافته است و تاثیر انسان از این دیدگاه بیش از پیش نمایان می‏شود. در این تحقیق با استفاده از عکس‏های هوایی سال 1334 و 1346 و تصویر سنجنده pan، ماهواره irs-p5 سال 1384به روش تفسیر بصری، روند تغییرات کاربری و همچنین وضعیت بیابان‏زایی اراضی محدوده شهر لار در استان فارس طی نیم قرن اخیر مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور، محدوده مورد مطالعه بر مبنای تصویر irs-p5 سال 1384 به شش واحد کاری تقسیم گردید. سپس بر اساس مدل ایرانی ارزیابی بیابان‏زایی imdpa، معیار و شاخص‏های بیابان‏زایی تکنوژنیکی بررسی شد. در نهایت با روش تلفیق لایه‏ها و به کمک میانگین هندسی نقشه وضعیت فعلی بیابان تکنوژنیکی تهیه گردید. شاخص‏های معیار توسعه شهری و صنعتی در این مدل شامل نسبت پذیرش جمعیت بالقوه به جمعیت بالفعل، نسبت اراضی مسکونی و صنعتی به اراضی باغی و زراعی، نسبت اراضی مسکونی و صنعتی به جنگلی و مرتعی، تراکم جاده و معدن و سرانه فضای سبز در محدوده شهر لار است. بررسی‏ها نشان داد طی پنج دهه گذشته مساحت عوارض انسان ساخت حدود 4/8 برابر افزایش داشته است، با توجه به رشد جمعیت و شهرنشینی مساحت فضای سبز شهری در سال‏های 1334 تا 1384 از 94/0 به 94/92 هکتار رسیده و با رشد 100 برابری همراه بوده است. از سوی دیگر سطح اراضی زراعی و باغی حدود 15/2 و اراضی جنگلی و مرتعی حدود 4/1 برابر کاهش نشان می‏دهد. بررسی وضعیت بالفعل بیابان‏زایی تکنوژنیکی در محدوده شهر لار نشان داد که شاخص نسبت جمعیت بالقوه به جمعیت بالفعل و سرانه فضای سبز به ترتیب با ارزش عددی 68/3 و 6/3 بیش‏ترین تاثیر و شاخص نسبت اراضی مسکونی و صنعتی به اراضی جنگلی و مرتعی با ارزش عددی 14/1 کم‏ترین تاثیر را در بیابان‏زایی منطقه دارد. بر اساس پنج شاخص مورد بررسی، ارزش کمی شدت بیابان‏زایی کل منطقه 12/2 به دست آمد که در کلاس متوسط بیابان‏زایی قرار می‏گیرد.